ယတၢ်ကူးကွဲးအတၢ်လဲၤကျဲ –ကညီကျိာ်
ဆီၣ်ထွဲနၤလၢတၢ်ကမၤတၢ်ဆၢတဲာ်တဖၣ်ဘၣ်ဃးနတၢ်ကူးကွဲးဒီးအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤနသးလၢတၢ်အစၢလၢကအိၣ်ထီၣ်အဂ့ၤကတၢၢ်အဂီၢ်လီၤ.
ဃုသ့ၣ်ညါတၢ်အပတီၢ်မနုၤတဖၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်လၢညီနုၢ်တၢ်ကူးကွဲးအတၢ်လဲၤကျဲအပူၤလဲၣ်-စးထီၣ်လၢနသ့ၣ်ညါလၢနလိၣ်ဘၣ်တၢ်ကူးကွဲးတုၤနဟဲက့ၤဆူဟံၣ်ဖဲတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ.
မ့ၢ်ယလိၣ်ဘၣ်တၢ်ကူးကွဲးဧါ
တၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်တဘၣ်၀ဲဒၣ်လၢပှၤကိးဂၤဒဲးအဂီၢ်ဘၣ်. တၢ်အံၤအကါဒိၣ်၀ဲဒၣ်လၢနကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဘၣ်ဃးနတၢ်ကူစါအတၢ်ဃုထၢတဖၣ်ဒီးဆၢတဲာ်လီၤတပူၤဃီဘၣ်ဃးတၢ်ကူစါအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်တက့ၢ်.
မ့ၢ်ယအိၣ်ဒီးတၢ်ဃုထၢမနုၤတဖၣ်လဲၣ်.
လၢတၢ်ကူးကွဲးအလီၢ်တၢ်ဃုထၢအဂၤလၢနမၤကွၢ်အီၤသ့န့ၣ်ဘၣ်တဘၣ်ကအိၣ်၀ဲလီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤတၢ်ကိး အီၤလၢတၢ်ကူစါလၢကျိၤကျဲအဂၤမ့တမ့ၢ်တၢ်ကူစါတဖၣ်လၢတလိၣ်ကူးကွဲးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကူစါယါဘျါလၢကျိၤကျဲအဂၤအဒိတနီၤကပၣ်ဃုာ်-
- orthopaedic clinics (ခီၣ်ဂ့ၢ်၀ီကသံၣ်ဒၢးတဖၣ်)
- hand therapy clinics (စုတၢ်ကူစါကသံၣ်ဒၢးတဖၣ်)
- နီၢ်ခိမိၢ်ပှၢ်တၢ်ကူစါယါဘျါ
- occupational therapy (နီၢ်ခိတၢ်သ့ဟူးဂဲၤဘၣ်အတၢ်ကူစါ)န့ၣ်လီၤ.
နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဟ့ၣ်အါထီၣ်နၤဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်သ့၀ဲဒၣ်ဒီးတဲသကိးဘၣ်ဃးတၢ်ဃုထၢမနုၤတခါန့ၣ်ကဘၣ်လိာ်အသးဒီးနတၢ်အိၣ်သးလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လၢတၢ်ဆၢတဲာ်လၢတၢ်မၤသကိးအီၤစံးတၢ်န့ၣ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
တၢ်ဆၢတဲာ်လၢတၢ်မၤသကိးအီၤန့ၣ်မ့ၢ်၀ဲဒၣ်ဖဲနတဲသကိးနဆူၣ်ချ့ဒီးတၢ်ကူစါအတၢ်ဃုထၢဃုာ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဒီးဆၢတဲာ်လီၤတၢ်ကူစါအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါတပူၤဃီန့ၣ်လီၤ. ကျိၤကွာ်တခါအံၤပျဲနၤလၢကသံကွၢ်တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်ဒီးထိၣ်ကွၢ်ဒွးကွၢ်နတၢ်ဃုထၢတဖၣ်မ့ၢ်ဒ်သိးနမၤတၢ်ဆၢတဲာ်တခါလၢနသးမုာ်လၢအဖီခိၣ်ကသ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤပၣ်ဃုာ်တၢ်ကတိၤသကိးတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဘၣ်ဃးနတၢ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤတဖၣ်,နဖီတၢၣ်တဖၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်ဒိးဘၣ်သးလၢနတၢ်ကွၢ်ထွဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. နၤဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဆိကမိၣ်ဃုာ်တၢ်အံၤဒီးတၢ်အုၣ်သးဘၣ်ဃးတၢ်န့ၢ်ဘျုးန့ၢ်ဖှိၣ်ဒီးတၢ်လီၤပျံၤလၢအကအိၣ်ထီၣ်ဒီးတၢ်ကူစါတခါအံၤန့ၣ်လီၤ.
ပီးလီလၢကမၤစၢၤယၤဃုာ်ဒီးတၢ်မၤသကိးတၢ်ဆၢတဲာ်
လၢတၢ်ကမၤလိန့ၢ်အါထီၣ်အဂီၢ်, ကွၢ်ဘၣ် Choosing Wisely Australia’ အဂံၢ်ထံး – တၢ်သံကွၢ် 5 ဖျၢၣ်လၢကသံကွၢ်နကသံၣ်သရၣ်မ့တမ့ၢ်ဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအပှၤဟ့ၣ်တၢ်လၢအဂၤတချုးနမၤန့ၢ်တၢ်မၤကွၢ်, တၢ်ကူစါမ့တမ့ၢ်တၢ်ကူစါမၤကွၢ်တၢ်တမံၤလၢ်လၢ်အခါတက့ၢ်.
ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်ပှၤကတိၤကျိထံတၢ်တဂၤအခါ,ကိးဘၣ်တၢ်ကျိးထံဒီးတၢ်ကတိၤကျိးထံအတၢ်မၤစၢၤ (TIS National) လၢ 131 450 တက့ၢ်.
တၢ်နီၤဟ့ၣ်ယဆူၣ်ချ့အတၢ်စံၣ်စိၤဃုာ်ဒီးယဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်
တၢ်အံၤအကါဒိၣ်၀ဲဒၣ်လၢနနီၤဟ့ၣ်နဆူၣ်ချ့အတၢ်စံၣ်စိၤဒီးနကရူၢ်န့ၣ်လီၤ. နကရူၢ်ကလိၣ်သ့ၣ်ညါဘၣ်ဃးနဆူၣ်ချ့အတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဒီးကသံၣ်ကသီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမၤစၢၤကရူၢ်လၢကသ့ၣ်ညါဘၣ်တၢ်ကူးကွဲအတၢ်လီၤပျံၤလၢအကဲထီၣ်သ့တဖၣ်,တၢ်ကူစါအတၢ်ဃုထၢလၢအဘၣ်ကတၢၢ်ဒီးရဲၣ်ကျဲၤတၢ်မၤကွၢ်တချုးတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤကဲတၢ်မၤစၢၤလၢနဂီၢ်လၢတၢ်ကတဲဘၣ်နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဘၣ်ဃး-
- တၢ်တဖိးဒီးသွံၣ်တဖၣ်
- ကလံၤကျိၤအတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်,မံအဆၢကတီၢ်တၢ်ကသါအိၣ်ကတီၢ်တဖၣ်မ့တမ့ၢ်ဖဲနသါသီၣ်မ့တမ့ၢ်ပၢၢ်ထီၣ်ဂုာ်ကသါတဖၣ်
- ကသံၣ်ကသီတဖၣ်,လီၤဆီဒၣ်တၢ်ကသံၣ်မၤဘူလီၤသွံၣ်တဖၣ်ဒီးကသံၣ်ကသီလၢအမၤစှၤလီၤနတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢကဒုးထီဒါတၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ
- တၢ်အဂၤတမံၤလၢ်လၢ်လၢနဆိကမိၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ကြၢးသ့ၣ်ညါန့ၣ်လီၤ.
ဖဲယတၢ်အိၣ်သးမ့ၢ်ဆီတလဲအသးအခါမီၤ.
တၢ်အံၤအကါဒိၣ်လၢနကဒုးသ့ၣ်ညါနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဖဲနတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့-
- ဂ့ၤထီၣ်,အဒိန့ၣ်,နမၤ၀ံၤ၀ဲဒၣ်နီၢ်ခိတၢ်ဟူးဂဲၤတၢ်ကူစါတနီၤဒီးနတူၢ်ဘၣ်လၢနဆူၣ်ဒိၣ်ထီၣ်,နတၢ်ဆါပနီၣ်ဂ့ၤထီၣ်,မ့တမ့ၢ်
- နးထီၣ်,အဒိန့ၣ်,နဟးထီၣ်ဟးလီၤစှၤလီၤ,မ့တမ့ၢ်နဆူၣ်ချ့အတၢ်အိၣ်သးအဂၤန့ၣ်တၢ်ဖီၣ်ဂၢၢ်အီၤတန့ၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ထံၣ်လိာ်သးဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်
လၢနတၢ်ကူးကွဲးအတၢ်လဲၤကျဲဒီတဘိညါန့ၣ်,နကမၤတၢ်ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်-အ၀ဲသ့ၣ်အိၣ်၀ဲဖဲန့ၣ်လၢကဆီၣ်ထွဲနၤန့ၣ်လီၤ. ကွၢ်ဘၣ် Meeting my healthcare team (ထံၣ်လိာ်သးဒီးယဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်) လၢစရီတခါလၢအမ့ၢ်ပှၤလၢအကပၣ်ဃုာ်လၢနဆူၣ်ချ့အတၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
ယဆၢတဲာ်လီၤလၢယကမၤန့ၢ်တၢ်ကူးကွဲး
တၢ်အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤသးလၢတၢ်ကူးကွဲးဒီးယတၢ်ဂ့ၤထီၣ်က့ၤ
တၢ်အိၣ်ဆိးဟူးဂဲၤဒီးအီၣ်အီတၢ်ဂ့ၤဂ့ၤတဘျုးလါတချုးနကူးကွဲးန့ၣ်ကမၤစၢၤနဘျါက့ၤန့ၣ်လီၤ.
မၤန့ၢ် GP အတၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီတဘျုးလါတချုးနတၢ်ကူးကွဲးဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးဆူၣ်ချ့အတၢ်အိၣ်သးလၢအဂၤလၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢအီၤန့ၣ်တက့ၢ်.
ကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲဘၣ်ဃးနတၢ်ကူးကွဲးအတၢ်ဃုထၢတဖၣ်,ဖဲနမ့မ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢ-
- 65 နံၣ်ဆူအဖီခိၣ်
- တဟူးဂဲၤအါအါဘၣ်
- လိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤဃုာ်ဒီးကိးနံၤဒဲးတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်
- ထၢၣ်ဂၢၢ်အသးတန့ၢ်ဘၣ်မ့တမ့ၢ်လီၤဃံၤ၀ဲဒၣ်လၢညါ
- အိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ဒီးတၢ်ဆိကမိၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ.
တဘျီဖဲနမ့ၢ်ဆၢတဲာ်လီၤလၢနကမၤန့ၢ်တၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်နကဘၣ်တၢ်သံကွၢ်နၤလၢနကဟ့ၣ် နတၢ်ပျဲလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်သ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. နသမၢမ့တမ့ၢ်ထုးကွံာ်နတၢ်ပျဲလၢတၢ်ဆၢကတီၢ်တခါလၢ်လၢ်တချုးတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်သ့လီၤ.
ကွၢ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤသးလၢတၢ်ကူးကွဲးအဂီၢ်ဒီးတၢ်ဘျါက့ၤအစရီ ကမၤစၢၤနၤလၢနကအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤသးလၢနတၢ်ကူးကွဲးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ကမၤဆူၣ်ထီၣ်ယတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တချုးတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်ယမၤတၢ်မနုၤသ့လဲၣ်
တၢ်အခိၣ်သ့ၣ်လၢနမၤအီၤသ့လၢတၢ်ကမၤဆူၣ်ထီၣ်နတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တချုးတၢ်ကူးကွဲးဃုာ်ဒီးတၢ်နဲၣ်ကျဲလၢနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်န့ၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤမ့ၢ်စရီတခါလၢအမ့ၢ်တၢ်လၢနမၤအီၤသ့လၢကမၤစၢၤနဘျါက့ၤချ့ချ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
- မၤနီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ – တၢ်အိၣ်ဆိးပှဲၤတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတချုးနတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်အကါဒိၣ်ဒီးမၤစၢၤနၤလၢနကဆူၣ်ထီၣ်မ့ၢ်ဒ်သိးနနီၢ်ခိမၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤအသးချ့သဒံးကသ့အဂီၢ်လီၤ.
- တၢ်အီၣ်အီတၢ်ဒီးတၢ်န့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါ – မၤန့ၢ်တၢ်အီၣ်န့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါအတၢ်မၤစၢၤလၢအဘၣ်ကတၢၢ်ဃုာ်ဒီး-
- တၢ်ပူၤလီၢ်ဘျါက့ၤချ့ချ့
- မၤဆူၣ်ထီၣ်ဒီးပၢၤဃာ်နနီၢ်ခိအတယၢၢ်
- သူၣ်ထီၣ်ဒီးပၢၤဃာ်နဂံၢ်နဘါတက့ၢ်.
- သးတၢ်ဆိကမိၣ်အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့,သးတၢ်တူၢ်ဘၣ်အတၢ်အိၣ်မုာ်ဆိးပၢၤ – တၢ်အိၣ်ကတီၢ်သးလၢသးတၢ်ဆိကမိၣ်တကပၤလၢတၢ်ကူးကွဲးအဂီၢ်န့ၣ်အကါဒိၣ်ထဲသိးတၢ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်သးလၢနီၢ်ခိတကပၤန့ၣ်လီၤ. ဘူးလၢတၢ်ကူးကွဲးကကဲထီၣ်န့ၣ်သးဘၣ်တံာ်တာ်ဒိၣ်ထီၣ်သ့လီၤ. တၢ်တမံၤလၢနမၤအီၤသ့လၢကမၤစၢၤရဲၣ်ကျဲၤတၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ကတိၤတၢ်ဒီးနပှၤဆီၣ်ထွဲနၤ,မၤနီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်ဒီးကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်တက့ၢ်.
- တၢ်အီသံး – တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်၀ဲဒၣ်လၢတၢ်တဘၣ်အီသံးဘၣ်,မ့တမ့ၢ်ပာ်ပနီၣ်တၢ်အီသံးတဘျုးလါတချုးနတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်တက့ၢ်.
- Smoking, vaping, and illicit drugs (တၢ်အီမိာ်, တၢ်သ၀ံးမိာ်အထံဒီးကသံၣ်မူၤဘှီးအဂၤ) – ဟးဆှဲးတၢ်အီမိာ်,တၢ်သ၀ံးမိာ်အထံဒီးတၢ်သူကသံၣ်မူၤဘှီးတဘျုးလါတချုးနတၢ်ကူးကွဲးဘၣ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဖဲတၢ်အံၤမ့ၢ်ကီဘၣ်နၤန့ၣ်,ကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်တက့ၢ်. လၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဆူညါအဂီၢ်,ကွၢ်ဘၣ် တၢ်ပာ်ကတီၢ် အပှာ်ယဲၤသန့တက့ၢ်.
- မံ – အိၣ်ဒီးညီနုၢ်တၢ်မံအက့ၢ်အဂီၤတချုးတၢ်ကူးကွဲးကကဲထီၣ်ဒီးကျဲးစၢးပၢၤဃာ်က့ၢ်ဂီၤတမံၤအံၤဖဲနဘျါက့ၤအကတီၢ်တက့ၢ်.
- တၢ်အိၣ်ဘူးအိၣ်တံၢ် – တၢ်ကူးကွဲးအကလုာ်လၢနကမၤန့ၢ်အီၤန့ၣ်ဘၣ်တဘၣ်ကမၤဘၣ်ဒိနတၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ်အတၢ်အိၣ်ဘူးအိၣ်တံၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ကမၤန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအဘၣ်ထွဲဒီးနၤအဂီၢ်, ကတိၤသကိးတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအပှၤဟ့ၣ်တၢ်တက့ၢ်.
သံကွၢ်ဘၣ်နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဆူညါတက့ၢ်. ကွၢ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီး ဂံၢ်ထံးအကဘျံးပၤတက့ၢ်.
တၢ်လၢယလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤမ့ၢ်၀ဲ
ကွၢ်သမံသမိးက့ၤယတၢ်ဆူးတၢ်ဆါအတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်
ထံၣ်လိာ်သးဒီးနလီၢ်က၀ီၤအကသံၣ်သရၣ် (GP) လၢတၢ်ကကွၢ်သမံသမိးက့ၤနတၢ်ဆူးတၢ်ဆါအတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤမ့ၢ်လၢတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤမၤဘၣ်ဒိတၢ်ကူးကွဲးအစၢလၢအဟဲထီၣ်တဖၣ်သ့အဃိလီၤ. တၢ်ကမၤဘၣ်လိာ်နတၢ်ဆူးတၢ်ဆါအတၢ်အိၣ်သးန့ၣ်ယံာ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လီၤ,အဃိကကဲတၢ်မၤစၢၤလၢကမၤ GP တၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီဆိဆိတချုးနတၢ်ကူးကွဲးတၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အဒိအတဲာ်တနီၤလၢနလီၢ်က၀ီၤကသံၣ်သရၣ်ဘၣ်တဘၣ်ကကွၢ်သမံသမိးက့ၤမ့ၢ်၀ဲ-
- ကသံၣ်ကသီတဖၣ် – ပာ်ကတီၢ်မ့တမ့ၢ်ပာ်က တီၢ်ဃာ်တစိၢ်တလီၢ်ကသံၣ်လၢအဒုးကဲထီၣ်တၢ်လီၤပျံၤတခါမ့တမ့ၢ်အကါဒိၣ်လၢတၢ်ကွၢ်ဟုၣ်အီၤဘူးဘူးဃုာ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်န့ၣ်လီၤ.
- သးတၢ်ဆိကမိၣ်အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့
- ကသံၣ်ကသီအတၢ်အိၣ်သးတဖၣ် – တၢ်အိၣ် သးတနီၤလၢအအိၣ်၀ဲဒၣ်အါတက့ၢ်လၢနကြၢးကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲ-
- anaemia (သွံၣ်ဂီၤဖျၢၣ်လၢအဆူၣ် ချ့အိၣ်၀ဲဒၣ်စှၤ)
- သးဖျၢၣ်တၢ်ဆါ
- arterial fibrillation (သးဖျၢၣ် စံၣ်ဖုတဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စး)
- သွံၣ်ဆၢဆံၣ်ဆၢ
- သွံၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံးအါမ့တမ့ၢ်သွံၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံးစှၤ
တၢ်မၤကွၢ်တချုးနတၢ်ကူးကွဲး
တချုးနတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်,နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဘၣ်တဘၣ်ကဃ့ထီၣ်တၢ်မၤကွၢ်တနီၤလီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢတၢ်ကမၤန့ၢ်တၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်အံၤအခါန့ၣ်,မၤလီၤတံၢ်နတဲသကိးတၢ်အံၤဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်တက့ၢ်.
အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤဆိသးလၢတၢ်ပျဲယက့ၤဆူဟံၣ်
တချုးမၤတၢ်ကူးကွဲးအခါ,အကါဒိၣ်လၢတၢ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်နတၢ်ဘျါက့ၤဒီးတၢ်ပျဲနက့ၤဆူဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကျဲၤဆိပာ်တၢ်အဒိတနီၤကပၣ်ဃုာ်-
- ရဲၣ်ကျဲၤပာ်ပှၤတဂၤလၢကကွၢ်ထွဲနဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်ဖဲနအိၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်အခါ
- မၢပှၤတဂၤအိၣ်ဒီးနၤဖဲနက့ၤဆူဟံၣ်အခါတက့ၢ်.
မ့ၢ်ယကအိၣ်ဘၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်ပှဲၤသီလဲၣ်.
နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ကတဲသကိးတၢ်ဒီးနၤဘၣ်ဃးမ့ၢ်နကအိၣ်ဘၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်ပှဲၤသီလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်အါမံၤကမၤဘၣ်ဒိနတၢ်အိၣ်ဘၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤအယံာ်ထဲလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤပၣ်ဃုာ်-
- ကသံၣ်ကသီလၢနအိအီၤအခဲအံၤ
- နနီၢ်ခိအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအပတီၢ်တချုးနတၢ်ကူးကွဲး
- နတၢ်ဆီၣ်ထွဲလၢဟံၣ်
- ဆူၣ်ချ့အတၢ်အိၣ်သးအဂၤလၢအအိၣ်ဒီးနၤန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဆူညါဘၣ်ဃးတၢ်ကူးကွဲးအတၢ်ဃုထၢတဖၣ်အဂီၢ်,ကွၢ်ဘၣ် Day surgery (မုၢ်ဆါခီတၢ်ကူးကွဲး) လၢ Better Health Channel အလိၤတက့ၢ်.
ယတၢ်ဘျါက့ၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤအဂီၢ်ယကွၢ်လၢတၢ်မနုၤသ့လဲၣ်
ပှၤကိးဂၤဒဲးန့ၣ်ကဘျါက့ၤလၢတၢ်ကူးကွဲးအပူၤလၢတဒ်သိးလိာ်အသးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ဒ်သိးသးနံၣ်, နီၢ်ခိအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢအအိၣ်ပာ်လၢညါဒီးတၢ်ကူးကွဲးအကလုာ်လၢအအိၣ်တ့ၢ်ဒီးနၤန့ၣ်မၤဘၣ်ဒိနတၢ်ဘျါက့ၤသ့လီၤ.
ဖဲတၢ်ကူးကွဲးအနံၤ,သရၣ်သရၣ်မုၣ်ကူစါနီၢ်ခိဂ့ၢ်၀ီတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤမ့တမ့ၢ်သရၣ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါကမၤစၢၤနၤလၢနကဆၢထၢၣ်လၢနလီၢ်မံဒီးဟးထီၣ်ဟးလီၤတသ့ဖဲအသ့လၢအဆိအချ့လီၤ. တၢ်အံၤနကတူၢ်ဘၣ်ဒ်အချ့တလၢလၢနကသုးထီၣ်သုးလီၤသနာ်က့တၢ်အုၣ်သးဒုးနဲၣ်၀ဲဒၣ်လၢတၢ်အံၤနသုးနသးဒ်ချ့,နတၢ်ဘျါက့ၤဒ်ချ့ဒိၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့ၢ်ယကက့ၤဆူဟံၣ်ဖဲအိၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံဒ်လဲၣ်.
တချုးဟဲဆူတၢ်ဆါဟံၣ်လၢတၢ်ကူးကွဲးအဂီၢ်အခါအကါဒိၣ်လၢတၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပာ်ပှၤတဂၤလၢကနီၣ်ဆှၢနၤဆူဟံၣ်တဘျီဖဲနမ့ၢ်စံၣ်လီၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်အခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်ညီနုၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်၀ဲဒၣ်လၢတၢ်တဘၣ်နီၣ်သိလ့ၣ်လၢ 24 နၣ်ရံၣ်အတီၢ်ပူၤဖဲတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်ဘၣ်လီၤ.
ကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်လၢတၢ်ကနၢ်ပၢၢ်နနီၣ်သိလ့ၣ်တန့ၢ်ဘၣ်ဆံးယံာ်လဲၣ်မ့ၢ်ဒ်သိးနကလိၣ်ရဲၣ်ကျဲၤတၢ်တမံၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲပှၤမ့ၢ်တအိၣ်နီတဂၤလၢကနီၣ်ဆှၢနၤဆူဟံၣ်န့ၣ်,နကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဆိဆိလၢကမၤစၢၤနၤလၢကရဲၣ်ကျဲၤန့ၢ်နၤကျဲအပူၤဖျဲးကတၢၢ်လၢနကက့ၤဘၣ်ဆူဟံၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
တၢ်အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤသးလၢတၢ်ဘျါက့ၤလၢဟံၣ်
မၤလိန့ၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်ပနီၣ်ဒီးတၢ်အိၣ်ဖျါထီၣ်တဖၣ်
သံကွၢ်ဘၣ်နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဒီးစရီတဘ့ၣ်လၢအမ့ၢ်တၢ်ပနီၣ်ဒီးတၢ်အိၣ်ဖျါထီၣ်တဖၣ်လၢကကြၢးကွၢ်ဟုၣ်အီၤဖဲနကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံဒီးဒုးနဲၣ်စရီတဘ့ၣ်အံၤလၢနတၢ်ဆီၣ်ထွဲအပှၤတဂၤန့ၣ်တက့ၢ်.
ပီးလီစုက၀ဲၤအတၢ်လိၣ်ဘၣ်တဖၣ်
ပီးလီစုက၀ဲၤဘၣ်တဘၣ်တၢ်ကလိၣ်ဘၣ်အီၤဖဲနတၢ်ဘျါက့ၤလၢကမၤစၢၤနဟး,ကူကၤထီၣ်,သူတၢ်ဟးလီၢ်,လုၢ်ထံမ့တမ့ၢ်ပျၢ်လီၤကွံာ်တၢ်ဆီၣ်သနံးလၢတၢ်ပူၤလီၢ်တခါအလိၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤအကါဒိၣ်စ့ၢ်ကီးလၢနတၢ်ဘျါက့ၤအဂီၢ်နလူၤပိာ်ထွဲတၢ်ဟးအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်,အဒိဒ်တၢ်သူတၢ်ဟးလၢခီၣ်အတၢ်မၤစၢၤ,နီၣ်ထိးတြံာ်ကံၢ်လာ်မ့တမ့ၢ်တၢ်အတကွီၢ်မၤစၢၤတၢ်ဖးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးသးနီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤတလၢတပှဲၤတဆူၣ်တချ့မ့တမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲဆူညါဖဲနက့ၤလီၤဆူဟံၣ်န့ၣ်,မၤလီၤတံၢ်နတဲဘၣ်နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဆိဆိမ့ၢ်ဒ်သိးတၢ်ရဲၣ်ကျဲၤန့ၢ်တၢ်တချုးနက့ၤဆိဟံၣ်ကသ့အဂီၢ်တက့ၢ်.
တၢ်ဆီၣ်ထွဲလၢပှၤတ၀ၢအတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်မ့တမ့ၢ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိဒီးတံၤသကိးတဖၣ်ဖဲတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံ
နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဘၣ်တဘၣ်ကရဲၣ်ကျဲၤကတီၢ်ဖုၣ်ပှၤတ၀ၢအတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်အါထီၣ်တၢ်မၤစၢၤအခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဘၣ်တဘၣ်ကပၣ်ဃုာ်တၢ်မၤစၢၤလၢတၢ်လၢလာ်အဂီၢ်-
- နီၢ်တဂၤတၢ်ကွၢ်ထွဲ(အဒိ,တၢ်ဒုးလုၢ်ထံ)
- တၢ်ကွၢ်ထွဲလၢဟံၣ်(အဒိ,တၢ်လဲၤပှ့ၤတၢ်ဒီးတၢ်ကဆှဲကဆှီ)
- ပှၤတ၀ၢတၢ်ကွၢ်ထွဲပှၤဆါမ့တမ့ၢ်သိၣ်မှံၤဆူၣ်ချ့(အဒိ, တၢ်ကူစါခီဖျိနီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ)
တဘျီတခီၣ်နတူၢ်ဘၣ်လၢတၢ်လုၢ်ဘၢနသးလၢကကွၢ်ဃုပှၤတ၀ၢတၢ်ကွၢ်ထွဲဒီးသ့ၣ်ညါတၢ်လၢနလိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤန့ၣ်,ပှၤဂ့ၢ်၀ီအပှၤမၤတၢ်ဖိ,တၢ်ဆဲးကျိးန့ၢ်တၢ်လၢတၢ်ဘၢၣ်စၢၤအပဒိၣ်မ့တမ့ၢ်ကရူၢ်ဖိဒ်သိးန့ၣ်မၤစၢၤနၤဒီးနဟံၣ်ဖိဃီဖိကသ့၀ဲဒၣ်လီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်မၤန့ၢ်မုၢ်ဆါခီတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်,နကလိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲအပှၤတဂၤမ့တမ့ၢ်ပှၤကွၢ်ထွဲတၢ်လၢကကွၢ်ဟုၣ်နၤဒီးကွၢ်ထွဲနၤဖဲအခီၣ်ထံးတနၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲနမ့ၢ်တအိၣ်ဒီးပှၤဆီၣ်ထွဲတၢ်တဂၤလၢကအိၣ်ဒီးနၤန့ၣ်,ကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဃုထၢတဖၣ်တက့ၢ်.
တၢ်ဆီၣ်ထွဲလၢနပှၤကွၢ်ထွဲနၤအဂီၢ်
ဒ်ပှၤကွၢ်ထွဲနၤတဂၤအသိးဖဲနမ့ၢ်ဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢပှၤဆါအဂီၢ်န့ၣ်,ကတိၤတၢ်ဒီးဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်တက့ၢ်. ကွၢ်ဘၣ်ပှၤကွၢ်ထွဲတၢ်အဂံၢ်ထံးတဖၣ်,လၢ Resources (ဂံၢ်ထံးတဖၣ်) အကဘျံးပၤအလိၤတက့ၢ်.
လၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဆူညါဘၣ်ဃးတၢ်ဆီၣ်ထွဲလၢပှၤကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်တၢ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်,ကွၢ်ဘၣ် ပှၤကွၢ်ထွဲတၢ်အတၢ်မၤစၢၤဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲ လၢ Better Health Channel အလိၤတက့ၢ်.
ယတၢ်စံၣ်လီၤတၢ်ဆါဟံၣ်အတၢ်ဃုထၢမနုၤတဖၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်လဲၣ်.
ကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်စံၣ်လီၤတၢ်ဆါဟံၣ်အတၢ်ဃုထၢတဖၣ်လၢနတၢ်ဆါဟံၣ်ဟ့ၣ်ထီၣ်ဒီးတၢ်လၢအကပူၤဖျဲးလၢနဂီၢ်တက့ၢ်.
တၢ်ဘျါက့ၤဒီးတၢ်ဂ့ၤထီၣ်က့ၤန့ၣ်ကဲထီၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်မ့တမ့ၢ်ဟံၣ်သ့လီၤ.
တၢ်ထူးသံကွံာ်တၢ်ကူးကွဲး
တၢ်အ၀ဲအံၤမ့ၢ်ညီနုၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤလၢတၢ်ထူးသံကွံာ်တၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆါဟံၣ်ထူးသံကွံာ်ယတၢ်ကူးကွဲး
တၢ်ဂ့ၢ်လၢအအိၣ်ညီနုၢ်တဖၣ်ပၣ်ဃုာ်-
- ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်ကူးကွဲးတခါဟံးန့ၢ်ကွံာ်နလီၢ်
- တၢ်ဆါဟံၣ်အလီၢ်မံတအိၣ်လၢၤဘၣ်
- ကသံၣ်သရၣ်ကကူးကွဲးတၢ်တအိၣ်လၢၤဘၣ်.
တၢ်ဆါဟံၣ်ကကိးနၤဒီးရှဲပၠးနတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်ထူးသံကွံာ်အသးလံန့ၣ်လီၤ.
ယတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဆီတလဲအသး
ဖဲနတူၢ်ဘၣ်တမုာ်တလၤဖဲမုၢ်နံၤမုၢ်သီတချုးတၢ်ကူးကွဲးနၤန့ၣ်,မ့တမ့ၢ်ဖဲတၢ်ကကူးကွဲးနၤအနံၤန့ၣ်,ကိးဘၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်မ့တမ့ၢ်နကသံၣ်သရၣ်ကကွဲးတၢ်ဒီးဒုးသ့ၣ်ညါဘၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တက့ၢ်.
ဆဲးကျိးဘၣ်နတၢ်ဆါဟံၣ်တသ့ဖဲအသ့လၢအဆိအချ့ဖဲန-
- ဆီတလဲတၢ်ဆဲးကျိးအဂ့ၢ်အကျိၤတမံၤလၢ်လၢ်,အဒိဒ်နအိၣ်ဆိးလီၢ်ကျဲမ့တမ့ၢ်လီတဲစိနီၢ်ဂံၢ်
- ဟဲတသ့မ့ၢ်လၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဃိမ့တမ့ၢ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိအတၢ်ဖံးတၢ်မၤဂ့ၢ်၀ီ
- အိၣ်ထီၣ်ဒီး ဟုးသး – ကွၢ်ဘၣ် Better Health Channel’s ဟုးသး အကဘျံးပၤတက့ၢ်
- အိၣ်ထီၣ်ဒီးတၢ်ဆူးတၢ်ဆါအတၢ်ဂ့ၢ်ကီအသီမ့တမ့ၢ်ကသံၣ်ကသီ - ကွၢ်ဘၣ် Better Health Channel တၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢတၢ်ကူစါဒီးကသံၣ်ကသီတဖၣ်
- ပှၤဆီၣ်ထွဲတၢ်တဂၤမ့တမ့ၢ်ပှၤကွၢ်ထွဲတၢ်လၢကအိၣ်ဒီးနၤဖဲတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံတအိၣ်လၢၤဘၣ်
- အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဃးနတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဒုၣ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီအကျိၤအကျဲကမၣ်
တၢ်ကူးကွဲးအံၤတၢ်ကထူးသံကွံာ်အီၤဖဲတၢ်ဒုၣ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီအကျိၤအကွာ်န့ၣ်တၢ်မ့ၢ်တလူၤပိာ်မၤထွဲအီၤဘၣ်ဘၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.
မၤလီၤတံၢ်နနၢ်ပၢၢ်အခါလၢနကဘၣ်အိၣ်ကတီၢ်အီၣ်တၢ်ဒီးအီတၢ်ဒီးတၢ်လၢနအီၣ်သ့ဒီးအီသ့တချုးနတၢ်ကူးကွဲးစးထီၣ်အသး (တချုး 24-48 နၣ်ရံၣ်).
ကသံၣ်ကသီတဖၣ်
တၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်တၢ်ထူးသံကွံာ်အီၤသ့ဖဲကသံၣ်ကသီဒ်သိးတၢ်မၤဆှံထီၣ်သွံၣ်န့ၣ်တၢ်မ့ၢ်တပာ်ကတီၢ်အီၤလၢတၢ်ဆၢကတီၢ်ဘၣ်ဘၣ်တချုးနတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤအကါဒိၣ်၀ဲဒၣ်လၢတၢ်ကသံကွၢ်နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဖဲဘၣ်တဘၣ်နကဘၣ်အိၣ်ကတီၢ်ကသံၣ်ကသီတဖၣ်ဒီးမၤနီၣ်တၢ်အံၤလၢ printable medication records resource (ကသံၣ်ကသီအတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါအဂ့ၢ်ထံးလၢတၢ်စဲးကျံးထုးထီၣ်အီၤသ့အလိၤတက့ၢ်.
နဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤလံနၤဒီးတၢ်ကူးကွဲးအမုၢ်နံၤမုၢ်သီ
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်သံကွၢ်မ့တမ့ၢ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်လၢအဘၣ်ဃးဒီးနတၢ်ကူးကွဲးအမုၢ်နံၤမုၢ်သီ မ့တမ့ၢ်နတၢ်အိၣ်သးဆီတလဲ, ၀ံသးစူၤကတိၤဘၣ်တၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်တသ့ဖဲအသ့လၢအဆိအချ့တက့ၢ်.
မၤန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီလၢတၢ်သုးထီထီၣ်သ့လၢ ထီရီၤကသံၣ်သရၣ် (GP) အတၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီဖဲနတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံ
ဖဲနမၤန့ၢ်တၢ်ကူးကွဲးတၢ်အဂီၢ်အမုၢ်နံၤမုၢ်သီ၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်အကါဒိၣ်လၢနကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဖဲနကလိၣ်ဘၣ် GP အတၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီဖဲနဟးထီၣ်လၢတၢ် ဆါဟံၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်တက့ၢ်. ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်န့ၣ်,မၤန့ၢ် တၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီအဆၢကတီၢ်လၢတၢ်သုးထီထီၣ်အီၤသ့တခါလၢတနွံဃီလၢနကတုၤဘၣ်ဆူဟံၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
မ့ၢ်ယကဟဲဆူတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်ဒ်လဲၣ်.
သံကွၢ်ဘၣ်နတၢ်ဆါဟံၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ပာ်ကတီၢ်သိလ့ၣ်အလီၢ်ဒီးတၢ်ဟဲအိၣ်က့ၤနၤအလီၢ်မ့ၢ်ဒ်သိးနၤဒီးနပှၤဆီၣ်ထွဲနၤကသ့ၣ်ညါဆိတၢ်ဆၢကတီၢ်ဒီးတၢ်လီၢ်လၢကဘၣ်လဲၤ၀ဲဒၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢတၢ်ကရဲၣ်ကျဲၤတၢ်တီထီၣ်ဆှၢလီၤန့ၣ်ကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်တက့ၢ်.
နွံတချုးနတၢ်ကူးကွဲး
တၢ်ပာ်ကတီၢ်ကသံၣ်ကသီတဖၣ်
ဘၣ်တဘၣ်နကဘၣ်ပာ်ကတီၢ်ကသံၣ်ကသီတနီၤဖဲနတၢ်ကူးကွဲးဘူးကတုၤအခါန့ၣ်လီၤ,အဒိန့ၣ်,တၢ်မၤဘူလီၤသွံၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤအကါဒိၣ်လၢနနၢ်ပၢၢ်ကသံၣ်ကသီတဖၣ်အံၤကမ့ၢ်မနုၤလဲၣ်ဒီးတၢ်တဲသကိးတၢ်အံၤဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်န့ၣ်လီၤ. နသူ၀ဲဒၣ် တၢ်စဲးကျံးထုးထီၣ်အီၤ သ့ကသံၣ်ကသီ ဂံၢ်ထံးလၢကမၤနီၣ်ဃာ်တၢ်ဂ့ၢ် တၢ်ကျိၤတခါအံၤန့ၣ်တက့ၢ်.
ဘၣ်ဟဲစိာ်တၢ်မနုၤလဲၣ်
လၢကမၤစၢၤနအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤသးအဂီၢ်,ကွၢ်ဘၣ် ယဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤယၤဒီးယတၢ်ကူးကွဲးအမုၢ်နံၤအစရီ လၢအမ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢတၢ်လၢတၢ်ကဘၣ်ဟဲစိာ်အီၤဆူတၢ်ဆါဟံၣ်ဒီးကဘၣ်ပာ်တ့ၢ်လၢဟံၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
3 တချုးတၢ်ကူးကွဲး
ဖဲနတူၢ်ဘၣ်တမုာ်တလၤ 3 သီတချုးနတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်,အကါဒိၣ်နီၢ်မးလၢနတဲဘၣ်နတၢ်ါဟံၣ်ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီး-
- တၢ်ကိၢ်ထီၣ် တၢ်လိၤကိၢ် (တူၢ်ဘၣ်တၢ်ကိၢ်မ့တမ့ၢ်ခုၣ်)
- တၢ်ဆါတခါလၢ ကိာ်ယူၢ်, တၢ်ကူးမ့တမ့ၢ် တၢ်ကသါအတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအဂၤ
- တၢ်သးမ့တမ့ၢ်တၢ်ညိးထီၣ်
- တူၢ်ဘၣ်တၢ်တမုာ်တလၤ
- န ဖံးဘ့ၣ်ဘၣ်ကူး,သ့ၣ်ဖးမ့တမ့ၢ်ညာ်
- ဟၢဖၢလူ မ့တမ့ၢ်ဘှီး
- ဖဲတယံာ်ဒံးဘၣ်အခါလဲၤဘၣ်ဆူ တၢ်ဆါဟံၣ်ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူအ၀ဲၤကျိၤ မ့တမ့ၢ်လီၢ်က၀ီၤ ကသံၣ်သရၣ်,ထီရီၤကသံၣ်သရၣ် (GP)အအိၣ်.
မၤလီၤတံၢ်နသ့ၣ်ညါတၢ်ဆါဟံၣ်အလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ်လၢညါ,မ့ၢ်ဒ်သိးနကတဲာ်ကတီၤသးဖဲတၢ်မ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးကသ့အဂီၢ်တက့ၢ်.
24 တုၤ 48 နၣ်ရံၣ်တချုးတၢ်ကူးကွဲး
တၢ်ဒုးတၢ်အီၣ်
တၢ်ဒုးတၢ်အီၣ်အခီပညီမ့ၢ်တၢ်ပာ်ကတီၢ်တၢ်အီၣ်တၢ်မ့တမ့ၢ်အီတၢ်တချုးတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဒုၣ်တၢ်အီၣ်န့ၣ် အကါဒိၣ်ဖဲနမ့ၢ်ကဘၣ်ဆဲးကသံၣ်မံသမ့ၤဒ်သိးတၢ်ကပာ်နၤပူၤပူၤဖျဲးဖျဲးဖဲနတၢ်ကူးကွဲးအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ကဟ့ၣ်နၤဒီးတၢ်နဲၣ်ကျဲအဆှဲကတၢၢ်လၢအရှဲပၠးအခါလၢတၢ်ကဘၣ်ဒုၣ်တၢ်အီၣ်ဒီးတၢ်အီန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢနစးထီၣ်ဒုၣ်တၢ်အီၣ်န့ၣ်လီၤဆီလိာ်အသးလၢအဒိးသန့ၤထီၣ်လၢတၢ်ကူးကွဲးအဆၢကတီၢ်န့ၣ်သ့လီၤ. ဖဲတၢ်ဒုၣ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီအကျိၤအကျဲမ့ၢ် တဘၣ်န့ၣ်,တၢ်ထုးတၢ်စဲၤခံနတၢ်ကူးကွဲးသ့မ့ၢ်လၢအမၤအါထီၣ်နတၢ်လီၤပျံၤဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်လဲၤကမူာ်ကမၣ်အသးသ့အဃိလီၤ. ကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲ အကရူၢ်ဖဲနမ့ၢ်တသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်တမံၤလၢ်လၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
နကွဲးလီၤနတၢ်ဒုၣ်တၢ်အီၣ်အတၢ်နဲၣ်ကျဲတဖၣ်လၢ ယဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤလံယၤဒီးတၢ်ကူးကွဲးအမုၢ်နံၤအစရီအလိၤသ့လီၤ.
ဖဲယတၢ်ကူးကွဲးအနံၤ
တၢ်အံၤညီနုၢ်မၤအသးလၢတၢ်ကတူၢ်ဘၣ်တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးဖဲတၢ်ကူးကွဲးအနံၤန့ၣ်လီၤ. လံာ်ကဘျံးပၤတခါအံၤ ကတဲဘၣ်နၤတဆီတဆီဘၣ်ဃးတၢ်လၢနကဘၣ်ကွၢ်လၢ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်,စးထီၣ်လၢနဟဲတုၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်တုၤလီၤလၢနတၢ်ကူးကွဲးတစုန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဟဲတုၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်
ဖဲနဟဲတုၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်အခါနကလဲၤတၢ်တူၢ်လိာ်ပှၤဆါအစီၤနီၤခိၣ်ဒီးမၤပှဲၤလံာ်လဲၢ်တနီၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤ၀ံၤအလီၢ်ခံ,နကဘၣ်တၢ်တီၣ်ထီၣ်နၤဆူတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
သရၣ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါတဂၤကတူၢ်လိာ်နၤလီၤ
တၢ်တူၢ်လိာ်နၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်အတၢ်မၤလၢခံတပတီၢ်န့ၣ်န့ၣ်ညီနုၢ်မ့ၢ်တၢ်ထံၣ်လိာ်သးဒီးသရၣ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါတဂၤန့ၣ်လီၤ.
အ၀ဲသ့ၣ်ကသံကွၢ်နၤဒီးတၢ်သံကွၢ်တနီၤလၢအဘၣ်ဃးဒီးမ့ၢ်နတူၢ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်ဒီးနအီၣ်တၢ်ဒီးအီတၢ်အကတၢၢ်တဘျီမ့ၢ်၀ဲဒၣ်လၢအခါဖဲလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
အ၀ဲသ့ၣ်ကမၤတၢ်ထိၣ်ဒွးတနီၤလၢအမ့ၢ်တၢ်ဒ်သိး-
- သွံၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံး
- တၢ်ကိၢ်တၢ်ခုၣ်
- နီၢ်အတယၢၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဆၢကတီၢ်အဂ့ၤတခါလၢနကသံကွၢ်နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဒီးတၢ်သံကွၢ်တမံၤလၢ်လၢ်လၢအကအိၣ်ဒီးနၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆီတလဲထီၣ်ကူကၤလၢတၢ်ကူးကွဲးအဂီၢ်
ဖဲသရၣ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါတဂၤမ့ၢ်တူၢ်လိာ်နၤန့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ကဟ့ၣ်နၤဒီးတၢ်ဆါဟံၣ်အဆ့ဖျီၣ်ဖးဒိၣ်,ဖျီၣ်ခံဖိဒီးခိၣ်ဖျီၣ်လၢနကဖျီၣ်အီၤဖဲတၢ်ကူးကွဲးအဆၢကတီၢ်န့ၣ်.
လီၤ.
တၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီးနၤန့ၣ်တၢ်ကဟ့ၣ်လီၤဆူဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်အအိၣ်ဖဲနအိၣ်လၢတၢ်ကူးကွဲးအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤကူးကွဲးတၢ်အကရူၢ်တၢ်ကွၢ်သမံသမိးက့ၤ
ထဲဒၣ်တချုးနတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်နတၢ်ကူးကွဲးအကသံၣ်သရၣ်ကထံၣ်လိာ်သးဒီးနၤလီၤ.
အ၀ဲသ့ၣ်ကတဲသကိးနတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢတၢ်ကူးကွဲးအဂီၢ်ဒီးမၤလီၤတံၢ်နတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ပျဲလၢတၢ်ကကူးကွဲးနၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ကသံၣ်သရၣ်ဆဲးတၢ်မံအကသံၣ်အတၢ်ကွၢ်သမံသမိးက့ၤ
ဖဲဆၢကတီၢ်လၢနထံၣ်လိာ်သးဒီးကသံၣ်သရၣ်ကူးကွဲးတၢ်အကရူၢ်အခါနကထံၣ်လိာ်ဘၣ်နသးဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဆဲးန့ၢ်ကသံၣ်တၢ်မံစ့ၢ်ကီးလီၤ.
အ၀ဲသ့ၣ်ကသံကွၢ်နၤနမံၤ,အိၣ်ဖျဲၣ်မုၢ်နံၤ,ကသံၣ်လၢနအီနဆဲးတသ့ဒီးတၢ်ကူးကွဲးလၢနကမၤန့ၢ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကဆဲးနုာ်လီၤထးတဘိလၢနစုဒုၣ်အလိၤ,ကဟ့ၣ်နၤဒီးကသံၣ်ကသီဖဲနကူးကွဲးတၢ်အခါန့ၣ်လီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်သံကွၢ်တမံၤလၢ်လၢ်လၢကသံၣ်သရၣ်ဆဲးန့ၢ်ကသံၣ်မံတဂၤအဂီၢ်န့ၣ်,နသံကွၢ်အီၤဖဲတၢ်ကွၢ်သမံသမိးက့ၤတၢ်တခါအံၤအကတီၢ်သ့လီၤ.
တၢ်လဲၤဆူတၢ်ကူးကွဲးတၢ်အလီၢ်
ဖဲနဘၣ်တၢ်ကွၢ်သမံသမိးက့ၤနၤလၢနဆူၣ်ချ့အတၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်၀ံၤအလီၢ်ခံ,နကဘၣ်တၢ်လဲၤကိးနၤဆူတၢ်ကူးကွဲးတၢ်အဒၢးန့ၣ်လီၤ. နကမံနီၤလၢလီၢ်မံတခါအ လိၤ,လီလ့ၣ်မ့တမ့ၢ်နကလဲၤဟးဒီးနကစၢ်အခီၣ်ဆူတၢ်ကူးကွဲးတၢ်အဒၢးန့ၣ်လီၤ.
တဘၣ်ပျံၤတၢ်ဖဲနလဲၤထံၣ်ဘၣ်ပှၤအိၣ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်လၢတၢ်ကူးကွဲးတၢ်အဒၢးပူၤတဂ့ၤ,အ၀ဲသ့ၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်ဖဲန့ၣ်လၢကမၤစၢၤကသံၣ်သရၣ်ကူးကွဲးတၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၣ်အူတၢ်ကပီၤဖးဒိၣ်တဖၣ်ကအိၣ်စ့ၢ်ကီး၀ဲဒီးပီးလီလၢကသံၣ်သရၣ်ကူးကွဲးတၢ်ကလိၣ်ဘၣ်၀ဲလၢကမၤတၢ်ကူးကွဲးတၢ်န့ၣ်ကအိၣ်၀ဲဒၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ.
တၢ်ဆဲး၀ဲဒၣ်ကသံၣ်မံသပ့ၤမၤတီၤတုာ်ထူၣ်ပျၢ်
နကသံၣ်သရၣ်ဆဲးန့ၢ်ကသံၣ်မံမၤတီၤတုာ်တၢ်ကဟ့ၣ်နၤဒီးကသံၣ်လၢကမၤသပ့ၤနသး(ကမၤမံနၤ) ဒီး,မ့တမ့ၢ် မၤတီၤတုာ်တၢ်လီၢ်လၢနကကူးကွဲး(တၢ်တြီဃာ်ထူၣ်ပျၢ်)န့ၣ်လီၤ.
အ၀ဲသ့ၣ်ကအိၣ်ဒီးနၤလၢတၢ်ကူးကွဲးဒီတကတီၢ်လၢကမၤလီၤတံၢ်နပူၤဖျဲး၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဘျါက့ၤအလီၢ်က၀ီၤ
တဘျီဖဲနတၢ်ကူးကွဲးမ့ၢ်၀ံၤ၀ဲဒၣ်လံန့ၣ်,သရၣ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါလီၤဆီကကွၢ်ဟုၣ်နၤဖဲနမ့ၢ်က့ၤပၢၢ်ထီၣ်က့ၤလၢတၢ်ကူးကွဲးအပူၤလၢတၢ်ဘျါက့ၤအလီၢ်က၀ီၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်လဲၤဆူတၢ်ဆါဟံၣ်တဖျၢၣ်မ့တမ့ၢ်တၢ်ပျဲစံၣ်လီၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်
တဘျီဖဲနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်မ့ၢ်သးခုလၢနဘျါက့ၤလံလၢကသံၣ်မံသပ့ၤမၤတီၤတုာ်ထူၣ်ပျၢ်န့ၣ်,အ၀ဲသ့ၣ်ကသုးဃီၤနၤဆူတၢ်ဘျါက့ၤအလီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်အါထီၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤန့ၣ်,နကသုးနသးဆူပှၤဆါထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ကမၤစၢၤန ဟးထီၣ်လၢလီၢ်မံမ့ၢ်ဒ်သိးနက့ၤဘၣ်ဆူဟံၣ်ကသ့ချ့ချ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီး day surgery (မုၢ်ဆါခီတၢ်ကူးကွဲး) န့ၣ်,နတၢ်ဆီၣ်ထွဲအပှၤတဂၤကဟဲကိးနၤဒီးက့ၤဆှၢနၤဆူဟံၣ်လီၤ. လၢ 24 နၣ်ရံၣ်ဖဲတၢ်ကူးကွဲးတၢ်၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢတၢ်တနီၣ်သိလ့ၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲယတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံ
ယတၢ်ဘျါက့ၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤ
ဖဲတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအနံၤမ့တမ့ၢ်လၢခံအနံၤတဖၣ်န့ၣ်,နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ကသဆၣ်ထီၣ်နၤလၢနကမၤမူဒါတၢ်မၤတနီၤလၢကမၤစၢၤနဘျါက့ၤချ့ချ့န့ၣ်လီၤ. မူဒါတၢ်မၤတဖၣ်အံၤဘၣ်တဘၣ်ကပၣ်ဃုာ်-
- တၢ်ဆၢထၢၣ်ဒီးတၢ်ဟးလၢခီၣ်တသ့ဖဲအသ့လၢအဆိအချ့(တၢ်သုးနီၢ်ခိလၢအဆိအချ့)
- ဆ့ၣ်နီၤလၢလီၢ်မံအလိၤဒီးဆ့ၣ်နီၤလိၤလိၤလၢတၢ်အီၣ်အီတၢ်ကိးဘျီဒဲးအဂီၢ်
- တၢ်ကသါယိာ်ယိာ်ဒီးတၢ်ကူးအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ်
- တၢ်လုၢ်ထံဒီးတၢ်ကူကၤထီၣ်နကစၢ်အကူအကၤတဖၣ်
- တၢ်အီၣ်တၢ်ဒီးအီတၢ်
- ကွၢ်ဟုၣ်မ့ၢ်နထီၣ်တၢ်ဟးလီၢ်ဆံးယံာ်တဘျီလဲၣ်န့ၣ်လီၤ
- ဟ့ၣ်နၤဒီးတၢ်မၤဟူးဂဲၤနီၢ်ခိလၢတၢ်ကဘၣ်မၤ၀ံၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကွၢ်ဟုၣ်တၢ်ဘျါက့ၤ
ဖဲနအိၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်အဆၢကတီၢ်,တၢ်ကကွၢ်ဟုၣ်နသွံၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံး,အီးကစံၣ်ကၠ့ၣ်အပတီၢ်(အီးကစံၣ်ကၠ့ၣ်လၢအအိၣ်လၢနသွံၣ်အကျါအနီၢ်ဂံၢ်နီၢ်ဒွး),တၢ်ကိၢ်တၢ်ခုၣ်,သးဖျၢၣ်အယူာ်ဒီးတၢ်ဆါအ့ၣ်ထုးနၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤတၢ်ကိးအမံၤဒ်တၢ်ပနီၣ်ခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ကသမံသမိးနတၢ်ပူၤလီၢ်ဒီးသံကွၢ်နၤမ့ၢ်ဆံၣ်ဆါမ့တမ့ၢ်အ့ၣ်ဆါလံဧါန့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်ကသံကွၢ်နၤဘၣ်ဃးနတၢ်ဆိကမိၣ်ဒီးတၢ်သ့ၣ်နီၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အခိၣ်သ့ၣ်လၢ ဘၣ်တဘၣ်ကမၤဘၣ်ဒိနတၢ်စံၣ်လီၤဘၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အီၣ်တၢ်ဒီးအီတၢ်
ဖဲနကူးကွဲးနသး၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်နအီၣ်ဒီးအီတၢ်ကသ့(မ့တမ့ၢ်ဘၣ်လၢနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်နၤလၢတဘၣ်အီၣ်အီတၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ).
တၢ်ဆါအ့ၣ်ထုး
တၢ်ဆါအ့ၣ်ထုးကဲထီၣ်အသးဖဲတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်သ့လီၤ. တၢ်ကူးကွဲးအကလုာ်လၢနမၤန့ၢ်အီၤန့ၣ်,ဒ်န့ၣ် အသိးနတၢ်ကတဲာ်ကတီၤသးတချုးတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်,မၤဘၣ်ဒိနတၢ်ဆါအ့ၣ်ထုးအပတီၢ်သ့လီၤ. နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်န့ၣ်အိၣ်၀ဲဒၣ်ဖဲန့ၣ်လၢကရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢနတၢ်ဆါအ့ၣ်ထုးတမံၤလၢ်လၢ်လၢနတူၢ်ဘၣ်အီၤဒီးပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအိၣ်ဒီးတၢ်လဲၤခီဖျိအါလၢကပာ်နၤမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်တသ့ဖဲအသ့န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤအကါဒိၣ်လၢနတဲသကိးနတၢ်ဆါအ့ၣ်ထုးအပတီၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်လၢကဒွးန့ၢ်ကျိၤကွာ်အဂ့ၤကတၢၢ်လၢကရဲၣ်ကျဲၤနတၢ်ဆါအ့ၣ်ထုးလၢတၢ်ဆါဟံၣ်ဒီးတဘျီဖဲနက့ၤဆူဟံၣ်န့ၣ်လီၤ.
နကဘၣ်တၢ်သံကွၢ်နၤလၢကထိၣ်နတၢ်ဆါအ့ၣ်ထုးအပတီၢ်လၢတၢ်ထိၣ်အယူာ်တၢတုၤ 10 န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤလၢလာ်မ့ၢ်တၢ်အဒိတခါလၢနကဘၣ်တၢ်ဒုးနဲၣ်နၤလၢကမၤစၢၤနၤဒိးကျိၤကွာ်တခါအံၤန့ၣ်လီၤ.
ကသံၣ်ကသီဖဲတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံ
ကတိၤတၢ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဖဲအိၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤဒ်သိးကနၢ်ပၢၢ်မ့ၢ်နအိၣ်ဒီးကသံၣ်ကသီအသီဒီးဖဲနမ့ၢ်ကလိၣ်ဘၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တဘျီဖဲနက့ၤဆူဟံၣ်အခါဧါန့ၣ်တက့ၢ်. အဒိန့ၣ်-ကသံၣ်ထီဒါသွံၣ်ကိၢ်လိၣ်ထီၣ်အသး(ကသံၣ်လၢအမၤစၢၤမၤဘူလီၤသွံၣ်)န့ၣ်ဘၣ်တဘၣ်တၢ်ကလိၣ်ဘၣ်အီၤဖဲတၢ်ကူးကွဲးတနီၤ၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. နကစးထီၣ်ကသံၣ်တခါအံၤဖဲအိၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤဒီးဘၣ်တဘၣ်ကလိၣ်အီအီၤတစိၢ်တလီၢ်ဖဲတၢ်ပျဲနစံၣ်လီၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ.
ယတူၢ်ဘၣ်တၢ်တမုာ်တလၤလီၤ
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤမ့တမ့ၢ်နပှၤကွၢ်ထွဲနၤမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်လၢနတူၢ်ဘၣ်မ့ၢ်တမုာ်န့ၣ်မ့တမ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်နးထီၣ်ဖဲနတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. ဖဲနမ့ၢ်ထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဆီတလဲလၢနကစၢ်အလိၤန့ၣ်,မ့တမ့ၢ်ပှၤလၢနအဲၣ်တဂၤအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့န့ၣ်,အကါဒိၣ်လၢနကတိၤတၢ်ဒီးဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆါဟံၣ်တနီၤဘၣ်တဘၣ်ကအိၣ်ဒီးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤမ့တမ့ၢ်ပှၤလၢအမ့ၢ်ပှၤဆါအဂီၢ်တၢ်ဆဲးကျိးအပဒိၣ်တဖၣ်(PLO) လၢနကတိၤတၢ်ဒီးအီၤသ့န့ၣ်လီၤ. ဆဲးကျိးဘၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ဖဲနတဲဘၣ်လံနတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဒီးနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဒီးနဘၣ်ယိၣ်ဒံးတၢ်အခါတက့ၢ်.
ယအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤလံယသးလၢယကက့ၤဆူဟံၣ်လီၤ
တချုးနစံၣ်လီၤတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်တၢ်ကအိၣ်တနီၤလၢနဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ကလိၣ်သမံသမိး၀ဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤဘၣ်တဘၣ်ကမ့ၢ်၀ဲဒၣ်-
- မၤလီၤတံၢ်နထီၣ်တၢ်ဟးလီၢ်(ဆံၣ်ဆါအ့ၣ်ဆါ)
- ကွၢ်စိဃီၤနၤလၢအယံၤလၢမ့ၢ်နဟးဒီးမ့ၢ်နသူဃီသွါတဖၣ်သ့ဧါန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်ဒ်သိးကသမံသမိးမ့ၢ်နဟးတရံးနဟံၣ်ဒီးနုာ်လီၤဟးထီၣ်ပူၤပူၤဖျဲးဖျဲးသ့ဧါန့ၣ်လီၤ.
- မၤလီၤတံၢ်အိၣ်ဒီးပီးလီစုက၀ဲၤလၢနလိၣ်ဘၣ်အီၤလၢဟံၣ်န့ၣ်လီၤ
- ထုးကွံာ်တၢ်သုးကွံာ်နီၢ်ခိတၢ်တဂ့ၤတဘၣ်တၢ်ထီဃာ်တဖၣ်မ့တမ့ၢ်ထးတဖၣ်မ့တမ့ၢ်ဘၣ်လၢနလိၣ်ဘၣ်ဒံးအီၤလၢဟံၣ်အခါ
- နကဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤနၤဒီးတၢ်စံၣ်လီၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢအရဲၣ်လီၤဃာ်နတၢ်ကူးကွဲးဒီးတၢ်ဘျါက့ၤန့ၣ်လီၤ.
သူဘၣ် I’m ready to go home checklist (ယအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤလံသးလၢကက့ၤဆူဟံၣ်အစရီ) လၢတၢ်ကမၤလီၤတံၢ်နအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤလံနသးလၢနကစံၣ်လီၤတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
ကသံၣ်ကသီဖဲတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံ
တချုးစံၣ်လီၤတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်,နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်အကရူၢ်ဖိတဖၣ်,အဒိန့ၣ်ကသံၣ်ကသီအသရၣ်သရၣ်မုၣ်မ့တမ့ၢ်သရၣ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါကတဲသကိးနကသံၣ်ကသီအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါအံၤရဲၣ်လီၤပာ်နကသံၣ်ကသီလၢနအီအီၤတဖၣ်ဒီးကသံၣ်ကသီလၢအသီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. နကနဲၣ်နၤလၢကဘၣ်အိၣ်ပတုာ်အီကသံၣ်လၢအခါဖဲလဲၣ်,စးထီၣ်အခါဖဲလဲၣ်ဒီးက့ၤစးထီၣ်က့ၤကသံၣ်ကသီလၢအခါဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
နကစးထီၣ်အီကသံၣ်အသီလၢတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤဒီးဘၣ်တဘၣ်ကလိၣ်အီကသံၣ်တခါအံၤဆူညါတစိၢ်တလီၢ်တဘျီဖဲနစံၣ်လီၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါဟံၣ်ဘၣ်တဘၣ်ကဟ့ၣ်နၤဒီးကသံၣ်ကသီအသီတခါအံၤတနီၤမ့တမ့ၢ်ကသံၣ်အလဲးမးလၢနကလဲၤပှ့ၤကသံၣ်တခါအံၤလၢပှၤတ၀ၢအကသံၣ်ကျးတဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
တချုးကသံၣ်ကသီအသီလၢာ်ကွံာ်၀ဲဒၣ်န့ၣ်,နကလိၣ်ထံၣ်လိာ်သးဒီးန GP လၢတၢ်ကတဲသကိးနကသံၣ် ကသီအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဆူညါဖဲတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ.
မၤနီၣ်- ကသံၣ်ကသီတနီၤန့ၣ်ခီဆၢလိာ်အသးဒီးသံးဒီးကသံၣ်ကသီအဂၤသ့အဃိသံကွၢ်ဘၣ် နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်တခါအံၤတချုးနဟးထီၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. အဒိတနီၤမ့ၢ်ကသံၣ်ကသီလၢတၢ်ဆါအ့ၣ်ထုးမ့တမ့ၢ်တၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်(ကသံၣ်မၤသံတၢ်ဃၢတဖၣ်)န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကွၢ်ထွဲတၢ်ပူၤလီၢ်
တဘျီဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ကတီၤလံနသးလၢနကက့ၤဆူဟံၣ်န့ၣ်,နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ကဟ့ၣ်နၤဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢမ့ၢ်တၢ်ကရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢတၢ်ပူၤလီၢ်ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်လီၤ.
တၢ်အံၤအကါဒိၣ်လၢနနၢ်ပၢၢ်တၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်အတၢ်ပနီၣ်တဖၣ်ဒီးမ့ၢ်နကဘၣ်ဆဲးကျိးမတၤလဲၣ်ဖဲနမ့ၢ်ဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဘၣ်ဃးနတၢ်ပူၤလီၢ်အခါန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤစၢၤဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲတဖၣ်
ဖဲတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံ,ပှၤတနီၤဘၣ်တဘၣ်ကလိၣ်ဘၣ်ကတီၢ်ဖုၣ်တၢ်မၤစၢၤဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲတဖၣ်(အဒိန့ၣ်, ပှၤတ၀ၢသရၣ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါ,နီၢ်တဂၤတၢ်ကွၢ်ထွဲဒီးဟံၣ်ဃီတၢ်ကွၢ်ထွဲ)ဖဲအိၣ်လၢတၢ်ဆါဟံၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ.
ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်မၤစၢၤလၢအအိၣ်ပာ်တချုးနတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်,နကလိၣ်ကတိၤတၢ်ဒီးပှၤဟ့ၣ်နၤတၢ်မၤစၢၤလၢကက့ၤစးထီၣ်ဟ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကတိၤတၢ်ဒီး နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်လၢတၢ်ကသမံသမိးတၢ်မၤစၢၤလၢနမၤန့ၢ်တ့ၢ်လၢညါတချုးတၢ်ကူးကွဲးန့ၣ်လၢပှဲၤ၀ဲဒၣ်လၢကဆီၣ်ထွဲနၤဖဲနဘျါက့ၤသီသီဖိလၢဟံၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.
မုၢ်နံၤဒီးတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢတၢ်ပိာ်ထွဲထီၣ်တဖၣ်အဂီၢ်တၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီ
တချုးနစံၣ်လီၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်သံကွၢ်နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်ဒီးတၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီလၢနကလိၣ်ဘၣ်အီၤန့ၣ်တက့ၢ်.
ဖဲတၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီတခါတၢ်မ့ၢ်တမၤန့ၢ်အီၤတချုးနစံၣ်လီၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်,သံကွၢ်မ့ၢ်တၢ်ကဒုးသ့ၣ်ညါနၤဒီးတၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီအမုၢ်နံၤဒီးအဆၢကတီၢ်ဒ်လဲၣ်တက့ၢ်.
ဖဲယမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤဖဲက့ၤတုၤလၢဟံၣ်အခါမီၤ.
တချုးနစံၣ်လီၤတၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်,ကဲတၢ်မၤစၢၤလၢနကနၢ်ပၢၢ်တၢ်ပနီၣ်ဒီးတၢ်အိၣ်ဖျါဖဲတၢ်ကူးကွဲး၀ံၤအလီၢ်ခံမ့ၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်န့ၣ်ဒုးနဲၣ်ဖျါနကလိၣ်မၤန့ၢ်တၢ်မၤစၢၤန့ၣ်ကသ့လီၤ. သံကွၢ်နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်လၢမ့ၢ်နကဘၣ်ကွၢ်ဟုၣ်တၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
ဖဲနစံၣ်လီၤလၢတၢ်ဆါဟံၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်သံကွၢ်ဘၣ်နဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအကရူၢ်မ့ၢ်တၢ်ဆဲးကိးအနီၢ်ဂံၢ်လၢနကကိးဖဲတၢ်တမံၤမံၤမ့ၢ်လဲၤကမၣ်အသးလၢဟံၣ်အခါအိၣ်ဧါဒီးပာ်ဃာ်တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါတခါအံၤန့ၣ်တက့ၢ်.
ဖဲနမ့ၢ်တသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်လၢမ့ၢ်နကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်မ့တမ့ၢ်ဘၣ်ကိးမတၤလဲၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ပနီၣ်ဒီးတၢ်အိၣ်ဖျါထီၣ်တဖၣ်န့ၣ်နဆဲးကျိး၀ဲဒၣ်တၢ်လၢလာ်သ့လီၤ-
- နလီၢ်က၀ီၤအကသံၣ်သရၣ်/GP – ဖဲနကသံၣ်သရၣ်မ့ၢ်တအိၣ်န့ၣ်နသူ၀ဲဒၣ် HealthDirect Service finder (တၢ်ကွၢ်ဃု HealthDirect တၢ်မၤစၢၤ) သ့လီၤ.
- နလီၢ်က၀ီၤ Priority Primary Care Centres (ဂ့ၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကွၢ်ထွဲအခိၣ်သ့ၣ်အလီၢ်ခၢၣ်သး)
- NURSE-ON-CALL (သရၣ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ် ပှၤဆါအိၣ်လၢလီတဲစိအလိၤ) လၢတၢ်မၤ စၢၤဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢသရၣ် မုၣ်သရၣ်ကွၢ်ပှၤ ဆါလၢအဆဲးလီၤဃာ်မံၤလၢအအိၣ်၀ဲတသီ 24 နၣ်ရံၣ် - ကိးဘၣ် 1300 60 60 24 တက့ၢ်.
- Victorian Virtual Emergency Department (ဘံးထိရံယါလီပှာ်ယဲၤဖီခိၣ် ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူ၀ဲၤကျိၤ), မ့ၢ်ကမျၢၢ်ဆူၣ်ချ့အတၢ်မၤစၢၤ တခါလၢတၢ်ကကူစါဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်လီၤပျံၤလၢကမၤဘၣ်ဒိသးသမူ - လဲၤကွၢ်ဘၣ် vved.org.au
- ဖဲနဆိကမိၣ်လၢနတၢ်အိၣ်သးမ့ၢ်အိၣ်လၢဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်အိၣ်သးတခါအပူၤန့ၣ်,ထီဘိန့ၣ်နကြၢးကိးဘၣ်၀းသၢဖျၢၣ်(၀၀၀) မ့တမ့ၢ်လဲၤဆူဂ့ၢ်ဂီၢ်အူအ၀ဲၤကျိၤတက့ၢ်.